Śmiało można powiedzieć, że nie ma podróżnika, który nie kojarzyłby tej najsłynniejszej budowli Indii. Taj Mahal (pisane też w spolszczonej wersji Tadż Mahal lub Tadź Mahal) to jeden z siedmiu cudów świata współczesnego i symbol wiecznej miłości i piękna.
Białe kopuły odbijające się w spokojnej wodzie, marmurowe ściany i zmieniające odcień w zależności od pory dnia powodują, że znajduje się na szczytach list do odwiedzenia. Zanim jednak spakujesz plecak i ruszysz w nieznane, sprawdź, co Cię tam czeka!
Co to jest Taj Mahal i co oznacza ta nazwa?
Nazwa Taj Mahal (Tadź Mahal) pochodzi z języka urdu i jest tłumaczona na polski jako „korona pałacu”. Niektórzy językoznawcy przychylają się jednak do bardziej romantycznej teorii, w której Taj Mahal miałoby być skrótem od pieszczotliwego imienia Mumtaz Mahal – ukochanej żony cesarza Szahdżahana, władcy muzułmańskiego imperium w Indiach z dynastii wielkich mogołów. Pełne imię cesarzowej brzmiało Arjumand Banu Begum, ale mąż nazywał ją czule Mumtaz Mahal, co oznacza „Wybrana Pałacu” lub „Klejnot Pałacu”.
Taj Mahal – mauzoleum i arcydzieło architektury
Taj Mahal jest wyjątkowym przykładem architektury mogolskiej. Wprawne oko dostrzeże w nim elementy perskie, tureckie, indyjskie i islamskie. Centralna kopuła ma 35 metrów wysokości, a całość wieńczą cztery minarety. Są one odchylone lekko na zewnątrz, żeby w razie trzęsienia ziemi nie runęły na główną budowlę.
Niemal każdy centymetr powierzchni budowli zajmują zachwycające detale: arabska kaligrafia, geometryczne i kwiatowe wzory oraz inkrustacja z kamieni półszlachetnych. Tworzy to niesamowite wrażenie, ponieważ coś, co wydaje się prostym wzorem, po podejściu bliżej okazuje się misterną konstrukcją z precyzyjnie wyciętych kamyków układających się na przykład w kwiaty.
Gdzie znajduje się Taj Mahal?
Taj Mahal stoi nad rzeką Jamuną w Agrze, w stanie Uttar Pradesh, około 230 km na południowy wschód od Delhi. Nie jest to przypadkowa lokalizacja; w czasach budowy kompleksu znajdowała się tam jedna z najważniejszych stolic imperium mogolskiego. Dziś to miasto żyje z turystyki. W okolicach mauzoleum znajdują się tam jeszcze Fort Czerwony i zespół architektoniczny Fatehpur Sikri.
Dlaczego zbudowano Taj Mahal? Mumtaz Mahal
Szahdżahan poznał swoją przyszłą żonę Arjumand Banu Begum, gdy miał 15 lat, a ona 14. Pobrali się pięć lat później, w 1612 roku po długich negocjacjach politycznych. Choć ich małżeństwo zaczęło się z rozsądku, przerodziło się w jedną z największych miłości w historii.
Mumtaz Mahal stała się najważniejszą doradczynią cesarza. Towarzyszyła mu w kampaniach wojennych, nawet będąc w ciąży. Urodziła mu 14 dzieci, ale przeżyło tylko siedmioro. Zmarła w 1631 roku podczas jednej z takich wypraw do Dekanu w południowych Indiach, przy porodzie czternastego dziecka. Miała zaledwie 38 lat. Podobno Szahdżahan przez rok po jej śmierci nie pokazywał się publicznie, a gdy już zdecydował się pokazać swoim poddanym, jego włosy całkowicie posiwiały.
Ciekawostki – miłość, żałoba i imperialna potęga
Szahdżahan chciał pokazać światu, jak bardzo kochał swoją małżonkę, oraz żeby nikt nie wątpił w siłę i bogactwo imperium mogolskiego. Taj Mahal miał być jednocześnie monumentalnym pomnikiem miłości aż po grób i manifestacją potęgi. Rozumieli to kupcy i ambasadorzy odwiedzający Agrę. Widząc potęgę Taj Mahal, nie wątpili, że mają do czynienia z potężnym władcą.
Po śmierci Szahdżahana w 1666 roku pochowano go obok żony w tym samym grobowcu. Jego pochówek był skromny. Po detronizacji przez syna Aurangzeba i ośmioletnim przymusowym odosobnieniu w Czerwonym Forcie w Agrze nie mógł liczyć na nic więcej.
Ile trwała budowa Tadź Mahal?
Skończenie budowy mauzoleum miłości, budynków bocznych i ogrodów trwało 22 lata, od 1632 do 1654 roku. Pracowało przy nim podobno 20 tysięcy rzemieślników z całego świata: Środkowej Azji, Persji i Indii. Głównym architektem był Ustad Ahmad Lahauri.
Budowa trwała tak długo nie tylko ze względu na skalę przedsięwzięcia, ale też dlatego, że Szahdżahan wielokrotnie zmieniał projekty, ponieważ nie wydawały mu się godne ukochanej. Podobno niektóre fragmenty były rozbierane i budowane od nowa, gdy cesarz uznał, że nie odpowiadają jego wizji. Koszt budowy wyniósł około 32 milionów ówczesnych rupii, co w przeliczeniu na dzisiejsze złotówki daje około 3,31 miliarda.
Transport białego marmuru z Makrany wymagał 1000 słoni. Kamienie półszlachetne sprowadzano z całej Azji. Czerwony piaskowiec, z którego zbudowane są położone po bokach meczet oraz dom gościnny, pochodził zaś z Radżastanu.
Jak zwiedzić Taj Mahal – bilety, dojazd, zasady
Do Taj Mahal najłatwiej dojechać pociągiem z New Delhi do Agry. Gatimaan Express pokonuje ten odcinek w 100 minut. Rozkład jazdy umożliwia zaplanowanie jednodniowej wycieczki. Na tej trasie kursują również autobusy oraz prywatne taksówki. Taj Mahal leży około 6 kilometrów od centrum Agry. Można tam dojechać rikszą lub taksówką.
Ile kosztuje bilet do Taj Mahal?
Bilet podstawowy (zwiedzanie ogrodów i budynku z zewnątrz) dla obcokrajowców w 2025 roku kosztuje 1100 rupii (około 147 zł), a za wejście do głównego mauzoleum trzeba dopłacić jeszcze 200 rupii (9 zł). Bilet można kupić w kasach, które znajdują się przy bramach wejściowych, lub online, na stronie https://www.tajmahal.gov.in/. Polecamy to drugie rozwiązanie, bo pozwoli uniknąć to kolejek, a w dodatku cena jest niższa o 50 rupii.
Jak się ubrać do mauzoleum miłości i czego nie wnosić?
Taj Mahal to miejsce pochówku, dlatego ubierz się z szacunkiem. Nie zakładaj krótkich spodenek lub spódnic, głębokich dekoltów i odzieży z napisami obrażającymi uczucia religijne. Nie jest wymagane, żeby kobiety zakrywały włosy. Żeby wejść do środka mauzoleum, trzeba zdjąć buty lub założyć ochraniacze (są one wydawane razem z biletem). Pamiętaj o wygodnych butach, kapeluszu i kremie z filtrem, żeby nie zrobić sobie krzywdy podczas zwiedzania ogrodów.
Do Tadź Mahal nie można wnosić:
- papierosów (również elektronicznych),
- zapalniczek,
- selfie sticków,
- dronów,
- ładowarek,
- flamastrów,
- jedzenia,
- większych toreb i plecaków.
Zawartość Twojego plecaka zostanie sprawdzona podczas szczegółowej kontroli bezpieczeństwa, przypominającej kontrolę lotniskową. Przy wejściu są bezpłatne przechowalnie bagażu.
Kiedy najlepiej zwiedzać Taj Mahal w Agrze?
Taj Mahal najlepiej zwiedzać podczas wschodu lub zachodu słońca. Rano jest chłodniej i nie ma aż tylu ludzi, dlatego, jeśli masz możliwość, wybierz się tam skoro świt. Wczesnym popołudniem robi się tam bardzo gorąco i upał utrzymuje się do samego wieczora.
Od kwietnia do czerwca termometry w Agrze często pokazują powyżej 40 stopni w cieniu, a latem króluje mokra pora deszczowa. Z tego powodu najlepszą porą roku na odwiedziny w Taj Mahal jest zima (od października do marca), gdy temperatury są nieco przyjemniejsze.
Pamiętaj, że mauzoleum miłości jest zamknięte w piątki!
Co jest w środku Taj Mahal?
Gdy zdejmiesz buty i wejdziesz do głównej komory, dowiesz się, że wnętrze wcale nie wygląda na tak duże jak wydawało się z zewnątrz. W środku budowli znajduje się stosunkowo niewielka ośmiokątna sala. Jej ściany pokrywa kaligrafia z Koranu wykonana z czarnego marmuru. Wersy mówią o raju, wieczności i Bożej łasce.
W centrum stoją dwa marmurowe sarkofagi – cenotafy Szahdżahana i Mumtaz Mahal. Ten większy, należący do cesarza, zakłóca idealną symetrię wnętrza. Jest to jedyny element w całym kompleksie, który nie jest dokładnie wycentrowany.
To, co widzisz, to tylko „atrapy”, co jest standardową praktyką w islamskiej architekturze grobowej. Prawdziwe groby znajdują się piętro niżej, w krypcie, do której turyści nie mają dostępu.
Czy naprawdę są tam tylko groby?
Nie do końca. Tadź Mahal to ogromny kompleks pogrzebowy o powierzchni 17 hektarów. Słynna biała kopuła-grobowiec jest tylko jego jednym elementem. Oprócz głównego mauzoleum na terenie obiektu wybudowano:
- wciąż działający czerwony meczet z piaskowca,
- Mehman Khana, czyli dom gościnny dla pielgrzymów i ważnych gości,
- kwatery dla służby opiekującej się grobowcem,
- stary bazar.
Tutaj warto zaznaczyć, że większość turystów nie dociera na tyły Tadź Mahal, a to błąd. Nad Jamuną, rozciąga się widok na ruiny Mahtab Bagh (Ogrodu Księżycowego) na drugim brzegu. Sam zabytek również warto obejrzeć właśnie z tych ogrodów.
Ile czasu poświęcić na cały obiekt?
Zwiedzanie Taj Mahal zajmuje około 3 godzin. Nie ma co się śpieszyć, ponieważ tę budowlę warto obejrzeć z każdej strony, wejść do środka, przespacerować się nieśpiesznie po ogrodach i zrobić serię pamiątkowych zdjęć. Po wizycie w mauzoleum zostań jeszcze w Agrze, żeby zwiedzić Czerwony Fort i spróbować regionalnych indyjskich potraw.
Ciekawostki i legendy o Taj Mahal
O wspaniałości danego miejsca świadczą legendy i ciekawostki opowiadane na jego temat. O Taj Mahal można znaleźć ich mnóstwo, ale te zebrane poniżej są najciekawsze.
- Taj Mahal zmienia kolory w ciągu dnia. Wydaje się różowy o świcie, złoty o zachodzie, srebrny w pełni księżyca. Odpowiada za to krystaliczna struktura marmuru z Makrany, który odbija światło w różny sposób. Mimo często powtarzanego mitu kamień nie świeci sam z siebie.
- Główna kopuła ma podwójną konstrukcję: wewnętrzną i zewnętrzną. Przestrzeń pomiędzy nimi jest pusta. W przeciwnym razie budynek mógłby zawalić się pod własnym ciężarem.
- Cały kompleks jest ustawiony tak, że przy dobrej pogodzie jego odbicie w rzece Yamuna tworzy optyczne złudzenie „podwójnego Tadź Mahal”.
- Zabytek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1983 roku
Czy Szahdżahan planował „czarny Taj Mahal”?
Legenda, przekazywana w XVII-wiecznych zapiskach europejskich podróżników, głosi, że cesarz planował zbudować dla siebie identyczne mauzoleum po drugiej stronie rzeki z czarnego marmuru. Budowla miała być połączona z białym Taj Mahal mostem. To się jednak nigdy nie wydarzyło. Dzisiaj nie możemy być pewni, czy Szahdżahan faktycznie miał takie plany.
Trzy życzenia umierającej cesarzowej
Według legendy cesarzowa Mumtaz Mahal tuż przed śmiercią poprosiła męża o spełnienie trzech obietnic. Szahdżahan miał
- sprawować opiekę nad ich dziećmi,
- pozostać jej wiernym aż do śmierci,
- zapewnić jej godne miejsce pochówku.
Czy rzeczywiście konająca kobieta w połogu myślała o takich sprawach chwilę przed śmiercią? Nie wiemy, ale Szahdżahan rzeczywiście spełnił wszystkie te życzenia. Nigdy się nie ożenił ponownie (choć miał konkubiny i wcześniejsze żony), dbał o dzieci i wybudował najpiękniejszy monument miłości w historii ludzkości.
Mit o europejskich architektach
Na naszym kontynencie można się było spotkać z głosami, że Taj Mahal został zaprojektowany przez europejskich architektów. Pierwszym, który wysunął tę hipotezę, był hiszpański mnich Sebastian Manrique. W swoich wspomnieniach pisał, że architektem Taj Mahal był Wenecjanin Geronimo Veroneo. Inna teoria głosiła, że prawdziwym projektantem był Francuz Austin de Bordeaux.
Te teorie były chętnie podchwytywane przez europejskich kolonizatorów – pasowały do narracji o tym, że ludzie ze Wschodu nie są zdolni do stworzenia czegoś tak wspaniałego bez pomocy Europejczyków. Współczesne badania definitywnie obaliły te teorie.
Legenda o odciętych rękach rzemieślników
Podobno Szahdżahan, gdy budowa została ukończona, kazał odciąć ręce wszystkim rzemieślnikom, architektom i artystom, żeby nigdy nie mogli stworzyć niczego równie pięknego. Źródła tej legendy możemy doszukiwać się w XVIII-wiecznych kronik brytyjskich, którzy lubili malować mogolskich władców jako okrutnych despotów. Dzisiaj uważa się, że była ona mocno przesadzona, a ci sami rzemieślnicy prawdopodobnie pracowali później przy innych projektach władcy.
Mogą Cię też zainteresować ciekawostki i legendy związane ze Świątynią Szczurów w Deshnok.
Czy Taj Mahal był kiedyś hinduską świątynią?
Jedna z teorii twierdzi, że Taj Mahal był pierwotnie hinduską świątynią poświęconą Śiwie, którą Szahdżahan przejął i przebudował. Głównym propagatorem tej teorii był P.N. Oak, hinduski rewizjonista historyczny, który w książce Taj Mahal: The True Story twierdził, że cały świat został oszukany.
Jako argumenty za swoją teorią podaje m.in. nazwę Taj Mahal, która brzmi jak zniekształcone Tejo Mahalaya (Pałac Śiwy) oraz datowanie węglowe wskazujące, że niektóre fragmenty budynku są starsze niż epoka Szahdżahana.
W 2000 roku indyjski Sąd Najwyższy nie zgodził się ze słowami Oaka, mówiąc, że ma bzika na punkcie mauzoleum. Archaeological Survey of India w 2017 roku kategorycznie oświadczyło, że nie ma żadnych dowodów na istnienie świątyni w tym miejscu przed budową mauzoleum.
Na co uważać przy zwiedzaniu Taj Mahal?
Agra żyje z turystyki, więc trzeba się przygotować, że ludzie chcą na tym zarobić. Nie wszyscy są nieuczciwy, ale oszustów nie brakuje. Już na dworcu kolejowym można się spotkać z osobami podającymi się za przewodników, którzy oferują wycieczkę w promocyjnych cenach lub zniżkowy bilet do Taj Mahal. Lepiej nie korzystać z ich usług, tylko wynająć przewodnika przez hotel lub przy wejściu na teren kompleksu.
Warto też pamiętać, że ceny pamiątek na pobliskich straganach mają zdecydowanie zawyżone ceny. Jeśli nie umiesz targować się jak lew, lepiej kupić je w większej odległości od kompleksu.
Uważaj również na podejrzanie niskie ceny riksz na kilkugodzinne zwiedzanie miasta. Szczególnie jeśli kierowca pokaże Ci zeszyt ze wpisanymi w niego referencjami. To typowa turystyczna pułapka – trasa zwiedzania oferuje głównie sklepy z dywanami, szalami i rzeźbami, reklamowanymi dla niepoznaki jako fabryki. Gdy do takiego sklepu trafisz, spotkasz się z silną presją zakupu pamiątek, oczywiście po zawyżonych cenach.
Czy można fotografować w środku Taj Mahal?
Tak, ale tylko na zewnątrz. We wnętrzu grobowca obowiązuje zakaz robienia zdjęć egzekwowany przez obecnych w środku strażników.
Taj Mahal możesz zwiedzić podczas naszej wyprawy krajoznawczej India Express. Zaopiekujemy się Tobą podczas podróży. Pokażemy najbardziej fotogeniczne miejsca i wspólnie odkryjemy tajemnice tej budowli. Napisz do nas, wypełniając formularz kontaktowy.
Źródła:
- https://kronikidziejow.pl/postacie/mumtaz-mahal-najpiekniejsza-zona-cesarza-dla-ktorej-zbudowal-grobowiec-tadz-mahal/
- https://histmag.org/Taj-Mahal-Biala-perla-zrodzona-z-milosci–1691
- https://www.tajmahal.org.uk/legends/asymmetric-taj.html
- https://www.britannica.com/biography/Shah-Jahan
- https://en.wikipedia.org/wiki/Taj_Mahal
- https://milesofsteps.wixsite.com/milesofsteps/post/10-secrets-of-taj-mahal
- https://www.tajmahaltourguide.com/blog/important-information-before-visiting-taj-mahal/
- https://ticketstajmahal.com/the-science-behind-the-changing-colors-of-the-taj-mahal/
- https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/busting-the-taj-fake-news/articleshow/61166015.cms
- https://tropertours.in/decoding-myths-legends-taj-mahal/
- https://www.onet.pl/styl-zycia/damosfera/tadz-mahal-arcydzielo-czy-kicz/gsnf6tp,30bc1058
- https://en.wikipedia.org/wiki/P._N._Oak
